Opinie: Het is tijd voor Europa om haar eigen energiecrisis uit te roepen

Op dag 1 van zijn aantreden publiceerde president Trump met veel vertoon zijn plan ‘Unleashing American Energy’, met als doel de olie- en gaswinning in eigen land weer op te schroeven. ‘Drill baby, drill’ luidt het nieuwe mantra. Met zijn plan wil Trump zo snel mogelijk afscheid nemen van de Inflation Reduction Act (IRA) van zijn voorganger Joe Biden, door de nieuwe president ook wel omschreven als de ‘Green New Scam’.

Met $400 miljard was de IRA de grootste Amerikaanse investering in de energietransitie ooit. Het doel: de strijd met China aangaan, schone industrieën aantrekken, miljoenen banen creëren en via lagere energiekosten burgers ontlasten. Als kers op de taart zou de IRA ook helpen om klimaatverandering tegen te gaan, die jaarlijks leidt tot gigantische schade en een verzekeringsindustrie die niet meer functioneert als gevolg van steeds grotere natuurrampen.

Trump riep eigenhandig een energiecrisis uit en zet in op fossiele brandstoffen, terwijl juist zon, wind en batterijen behoren tot de snelst groeiende bronnen van elektriciteit in de VS. Daarnaast kondigde hij onmiddellijk een moratorium aan voor wind op zee, hoewel veilingen voor offshore-wind meer geld opleveren dan aardgas of olie. Dit laatste lijkt vooral een persoonlijke vete. Na een conflict met de Schotse overheid rond windmolens voor de deur van zijn Schotse golf resort, verklaarde Trump wind tot één van zijn vele vijanden.

VS versus Europa

Voor de duidelijkheid: in de VS is geen sprake van een energiecrisis. Er is meer aanbod dan vraag naar fossiele energie en het land is een van ‘s werelds grootste exporteurs van LNG en ruwe olie. Energieprijzen zijn al jaren uitermate stabiel. Gecorrigeerd voor inflatie is de gemiddelde elektriciteitsprijs voor consumenten in de VS met slechts 1% gestegen tussen 2013 en 2023.

Europa daarentegen heeft wél te maken met een energiecrisis. Hier liggen de kosten van elektriciteit 2 tot 3 keer hoger dan in de VS en de kosten van aardgasmaar liefst 4 tot 5 keer. Dit bijt direct de concurrentiekracht van de Europese industrie. Bovendien staat de levering van fossiele energie zwaar onder druk door Rusland en door Trump, die het onthouden van LNG niet zal schuwen om Europa te chanteren.  

Focus op schone technologie

Europa kan de kosten van energie verlagen en energie-onafhankelijk worden door vol in te zetten op hernieuwbare energiebronnen. Waar Europa fossiel-arm is, zijn we juist goed bedeeld met hernieuwbare energiebronnen zoals wind en zon. In 2024 genereerde Europa maar liefst 47% van haar elektriciteit uit hernieuwbare bronnen. Deze duurzame elektriciteit heeft sinds 2019 bovendien €59 miljard bespaard op de invoer van fossiele brandstoffen.

Daarbij vormt schone technologie de belangrijkste hoeksteen voor een toekomstbestendige Europese industrie. Europa heeft de afgelopen decennia de boot volledig gemist op het vlak van digitale technologie zoals AI, maar loopt voorop als het gaat om cleantech-innovatie. Denk aan windenergie, waterstof en groen transport. Voor de laatste sector heeft Europa maar liefst 60% van belangrijke patenten in handen en hebben we een aantal van ‘s werelds meest innovatieve bedrijven op het vlak van schone brandstoffen waaronder het Finse Neste.

Zoals het Draghi-rapport duidelijk maakt, is het niet gegarandeerd dat we die voorsprong vast kunnen houden. Europa is niet voldoende in staat om technologie op te schalen waardoor we links en rechts worden ingehaald door China en de VS. De oorzaak? Een versnipperde interne markt, waarin verschillen in wetgeving en belastingregels internationaal opschalen een crime maken.

Europa reguleert te veel en investeert te weinig. Er wordt maar liefst 82% minder geïnvesteerd in groeibedrijven dan in de VS. En van de €3,2 biljoen die op de rekening van Europese pensioenfondsen staat, wordt slechts 0,02% geïnvesteerd in durfkapitaal tegenover ca. 9% in de VS.

Eigen energiecrisis

Dit is hét moment voor de EU om haar eigen energiecrisis uit te roepen om broodnodige veranderingen nu echt in gang te zetten. Zaken als versnelde vergunningsprocedures, geharmoniseerde wetgeving en één loket voor bedrijven die in Europa op willen schalen. De focus van Europese innovatiegelden moet liggen op handjevol schone technologieën waarin we nu al leidend zijn om de voorsprong verder uit te bouwen. Bovendien is er nu de kans om de meest talentvolle clean tech ondernemers van de VS naar Europa te halen. De keuze is simpel: of Europa pakt de leiding en maakt zichzelf onafhankelijk met goedkope, schone energie en een moderne industrie, of we blijven afhankelijk van fossiele import en buitenlandse technologie. Het eerste scenario brengt economische groei en innovatie, het tweede leidt ertoe dat we steeds meer een speelbal worden van onbetrouwbare grootmachten. Nu hebben we nog de keuze.